انتظار ایران از اقدامات عملی آمریکا برای احیای برجام

به گزارش راهبرد معاصر؛ آیت الله سید علی خامنه ای، رهبر معظم انقلاب در سخنرانی مراسم تنفیذ سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در اظهاراتی بر مقابله با خواسته های بیش از حد قدرت های استکباری و استبدادی جهان تاکید نمود. اکنون که دولت ایران تحت کنترل اصول گرایان می باشد، نگرانی ها در مورد آینده دیپلماسی بین تهران و پایتخت های غربی به خصوص واشنگتن وجود دارد. ( ادعایی) با این حال، دلایلی وجود دارد که ما بر این نظر باشیم که دولت جدید ایران خواهان احیای توافق هسته ای است. سید ابراهیم رئیسی در نخستین سخنرانی خود به عنوان رئیس جمهور ضمن تاکید بر ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران، اطمینان خاطر داد که به دلایل مذهبی، تولید سلاح اتمی ممنوع است. در این راستا وی خواستار لغو تحریم ها شد و تمایل خود را برای دیپلماسی با همسایگان منطقه ای نشان داد.

از ماه آوریل، چندین دور مذاکرات هسته ای وین بین ایران و سایر امضاکنندگان برجام انجام شده که تاکنون در احیای توافق هسته ای با موفقیت همراه نبوده است. در این راستا، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران سفر کرد و از همکاری ایران در حوزه اجازه به بازرسان آژانس برای دسترسی به دوربین های نظارتی در سایت های هسته ای ایران خبر داد. بنابراین با وجود این که مذاکرات از 20 ژوئن متوقف شده است، این اخبار نشانگر تداوم باز بودن مسیر احیای توافق تاریخی و دیپلماسی می باشد.

با نگاهی به آینده، دولت جدید ایران ممکن است از مذاکره کنندگانی تشکیل شده باشد که نسبت به از سرگیری مذاکرات در زمینه احیای برجام، مواضع سازش ناپذیری را اتخاذ کنند. در عین حال، برنامه هسته ای ایران به دلیل اشتباهات دولت بایدن در عدم اولویت بخشی بازگشت به برجام و نادیده گرفتن اهمیت انتخابات ایران شتاب گرفته است. زمانی که از توافق هسته ای صحبت می کنیم، سید ابراهیم رئیسی و حامیان وی در حزب اصول گرایان هرگز به واشنگتن اعتماد ندارند؛ دیدگاهی که با خروج یکجانبه از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ تقویت شده است. در طی این بازه زمانی، در کنار ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، شامل سیل تحریم هایی بودیم که اقتصاد ایران را ویران، طبقه متوسط را تضعیف و توانایی کشور را در مبارزه با همه گیری کووید 19 با مشکل مواجه کرد.

علی رغم انتقاد شدید رئیس جمهور بایدن از سیاست پیشین دونالد ترامپ در قبال ایران به خصوص در زمینه تحریم ها علیه ایران در حوزه مبارزه با کووید 19، دولت وی همچنان این تحریم ها را لغو نکرده است. درمقابل، مقامات دولت بایدن در حال مذاکره با جمهوری اسلامی هستند تا در آینده نزدیک مذاکرات هسته ای را پیش ببرند. پیام آمریکا این است که ایران نمی تواند از طریق تاکتیک تاخیرانداختن مذاکرات به توافق بهتری دست یابد. آنتونی بلینکن، وزیرخارجه در اواخر ماه ژوئیه در اظهاراتی گفت: « ما متعهد به دیپلماسی هستیم؛ اما این روند نمی تواند به صورت نامحدود ادامه یابد.»

حمید رضا عزیزی کارشناس ارشد انتستیو آلمان برای امور بین الملل در اظهاراتی بیان کرد: « در صورتی که ایران به فعالیت های خود در رابطه با برنامه هسته ای خود ادامه دهد، در برخی موارد، دستاوردهای حاصل از برجام با بازگشت به توافق از بین نمی رود. من فکر می کنم که این موضع گیری مقامات آمریکایی قبل از هرچیز مربوط به تغییر دولت در تهران و نگرانی های واشنگتن است که ممکن است دولت جدید ایران تصمیم گرفته باشد از تاکتیک های تاخیر انداختن برای کسب امتیازات بیشتر استفاده کند.» وی افزود: « تهران همچنین می خواهد برخی از دستاوردهایی را که در چند ماه گذشته در زمینه هسته ای به دست آورده است حفظ کند ، که به معنی بازتعریف تعهدات ایران در توافق است، بدیهی است که این امر با مخالفت ایالات متحده همراه خواهد شد.»

آینده قدرت سیاسی سید ابراهیم رئیسی به بهبود اقتصاد ایران وابسته است. به همین دلیل، دولت جدید خواهان رشد روابط تجاری با کشورهای منطقه و همچنین چین و روسیه می باشد. با این حال ، انجام این کار مستلزم لغو تحریم های ایالات متحده است ، به این معنی که ایرانیان ضمن تداوم مذاکرات هسته ای، باید در برخی موارد به سازش های کلیدی تن دهند. بسیاری از مسائل حل نشده هسته ای و غیر هسته ای بین واشنگتن و تهران وجود دارد که رسیدگی به آنها به احتمال زیاد دشوارتر خواهد بود. بنابراین، « توافق کمتر» که به معنای لغو تحریم های محدود در ازای پذیرش تعهدات هسته ای محدود می باشد، بهترین گزینه جایگزین است. بر این اساس، دولت بایدن به عنوان حسن نیت می تواند در زمینه کاهش تحریم های دوران ترامپ، آزادسازی دارایی های مسدود شده ایران برای خرید واکسن یا تایید درخواست وام صندوق بین المللی پول گام های مشخصی انجام دهد.

البته لازم به ذکر است که سید ابراهیم رئیسی در شرایطی به عنوان رئیس جمهور مشغول به خدمت است که ایران تحت فشار تحریم ها با چالش های متعددی از جمله مدیریت شیوع کووید -19 ، مسائل کم آبی ، کمبود تجهیزات پزشکی ، تورم و بدهی ملی بالا روبروست. شهروندان ایران در شرایطی به هم ریخته زندگی می کنند که به دنبال رفع تحریم ها هستند. از طرف دیگر، امریکایی با تصاویری از کنترل سریع طالبان بر افغانستان با صرف تریلیون ها دلار، میلیون ها نفر آواره روبرو هستند که سوالات جدی در مورد کارآیی نظامی گری آمریکا ایجاد کرده است. از منظر جهانی، بازگشت به برجام می تواند الگویی برای تلاش های عدم اشاعه ، ممانعت از جنگ پرهزینه دیگر و تامین منافع امنیت جهانی باشد.